Ο όρος εφηβεία είναι μια μακρά χρονική, εξελικτική περίοδο που περιλαμβάνει το σύνολο των αλλαγών που συμβαίνουν στους τέσσερεις βασικούς τομείς της ανάπτυξης.Το βιοσωματικό ..., το γνωστικό, το συναισθηματικό και τον κοινωνικό. Η βιολογική διάσταση αυτής της περιόδου λέγεται
ήβη .
Η εφηβική ηλικία είναι περίοδος αναζήτησης νέων ρόλων που οδηγούν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του
ατόμου. Θεωρείται ως περίοδος της αυξανόμενης αυτονομίας και της απομάκρυνσης από την οικογένεια. Το άτομο δίνει την απάντηση στο ερώτημα ποιος……. είμαι. Η περίοδος αυτή είναι μια σειρά προκλήσεων, η οποία απαιτεί την προσαρμογή του σε αλλαγές, σε επίπεδο εαυτού, οικογένειας, και συνομηλίκων.
ατόμου. Θεωρείται ως περίοδος της αυξανόμενης αυτονομίας και της απομάκρυνσης από την οικογένεια. Το άτομο δίνει την απάντηση στο ερώτημα ποιος……. είμαι. Η περίοδος αυτή είναι μια σειρά προκλήσεων, η οποία απαιτεί την προσαρμογή του σε αλλαγές, σε επίπεδο εαυτού, οικογένειας, και συνομηλίκων.
Η εφηβεία εχει τρία στάδια. Τη πρώιμη, τη μέση και την ύστερη εφηβεία. Είναι μια περίοδος έκστασης και άγχους, ευτυχίας και προβλημάτων, εξερεύνησης και ψυχικής πίεσης.Ο έφηβος γεφυρώνει μια σταδιακή περίοδο. Από τη μια κάνει μια ρήξη με το παρελθόν του και την παιδική του ηλικία,από την άλλη δημιουργεί μια νέα εποχή, προσπαθώντας να μεταβεί στο μέλλον
του. Η επαρκής κοινωνική στήριξη από τους «σημαντικούς άλλους» μέσα στη σκέψη του εφήβου, και ο δημοκρατικός τρόπος ανατροφής από τους γονείς, μειώνουν τα προβλήματα συμπεριφοράς στην εφηβεία.Εχει παρατηρηθεί ότι η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος με επαναστατικότητα, ρευστότητα και ανακατατάξεις, όμως από μελέτες εχει εξαχθεί το συμπέρασμα ότι δεν είναι ίδια για όλους
του. Η επαρκής κοινωνική στήριξη από τους «σημαντικούς άλλους» μέσα στη σκέψη του εφήβου, και ο δημοκρατικός τρόπος ανατροφής από τους γονείς, μειώνουν τα προβλήματα συμπεριφοράς στην εφηβεία.Εχει παρατηρηθεί ότι η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος με επαναστατικότητα, ρευστότητα και ανακατατάξεις, όμως από μελέτες εχει εξαχθεί το συμπέρασμα ότι δεν είναι ίδια για όλους
Η έννοια του εαυτού είναι ο τρόπος με τον οποίο
ένα άτομο αξιολογεί τον εαυτό του. Δυο βασικές συνιστώσες για να αντιληφθεί ο έφηβος τον εαυτό του, είναι η αυτοαντίληψη και η αυτοεκτίμηση. Η αυτοεκτίμηση είναι η γνωστική πλευρά της έννοιας του εαυτού, και αντιπροσωπεύει μια πεποίθηση του ατόμου για τον εαυτό του. Είναι συναισθηματική πλευρά και αναφέρεται στη σφαιρική άποψη που εχει κάποιος για την αξία του ως άτομο. Κατά τον James η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται από τις προσωπικές φιλοδοξίες και τις υποκειμενικές αξιολογήσεις του ατόμου σχετικά με την επίτευξη των στόχων του. Ο ίδιος όρισε ως αυτοεκτίμηση το πηλίκο των επιτυχιών του ατόμου προς τις επιδιώξεις του. Κατά την εφηβεία, το περιεχόμενο και η δομή των εκτιμήσεων του ατόμου για τον εαυτό αλλάζουν. Η έννοια του εαυτού διαφοροποιείται προοδευτικά, και έρευνες απέδειξαν ότι ο έφηβος διαμορφώνει και ενεργοποιεί πολλούς εαυτούς, οι οποίοι συχνά είναι αντιθετικοί Η ρευστότητα της έννοιας του εαυτού στην εφηβεία αποδίδεται σε αγώνα του εφήβου να πλάσει πολλούς και πολλές φορές αντιθετικούς εαυτούς, με κάποια εσωτερική συνοχή και αρμονία.
ένα άτομο αξιολογεί τον εαυτό του. Δυο βασικές συνιστώσες για να αντιληφθεί ο έφηβος τον εαυτό του, είναι η αυτοαντίληψη και η αυτοεκτίμηση. Η αυτοεκτίμηση είναι η γνωστική πλευρά της έννοιας του εαυτού, και αντιπροσωπεύει μια πεποίθηση του ατόμου για τον εαυτό του. Είναι συναισθηματική πλευρά και αναφέρεται στη σφαιρική άποψη που εχει κάποιος για την αξία του ως άτομο. Κατά τον James η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται από τις προσωπικές φιλοδοξίες και τις υποκειμενικές αξιολογήσεις του ατόμου σχετικά με την επίτευξη των στόχων του. Ο ίδιος όρισε ως αυτοεκτίμηση το πηλίκο των επιτυχιών του ατόμου προς τις επιδιώξεις του. Κατά την εφηβεία, το περιεχόμενο και η δομή των εκτιμήσεων του ατόμου για τον εαυτό αλλάζουν. Η έννοια του εαυτού διαφοροποιείται προοδευτικά, και έρευνες απέδειξαν ότι ο έφηβος διαμορφώνει και ενεργοποιεί πολλούς εαυτούς, οι οποίοι συχνά είναι αντιθετικοί Η ρευστότητα της έννοιας του εαυτού στην εφηβεία αποδίδεται σε αγώνα του εφήβου να πλάσει πολλούς και πολλές φορές αντιθετικούς εαυτούς, με κάποια εσωτερική συνοχή και αρμονία.
Κατά τον Erickson αν ο έφηβος κατορθώσει να συγκεράσει ένα αρμονικό σύνολο αντιθετικών καταστάσεων, θα διαμορφώσει μια ικανοποιητική προσωπική ταυτότητα και μια σαφή εικόνα του εαυτού του. Διαφορετικά θα αισθανθεί σύγχυση και θα βιώσει κρίση ταυτότητας. Η απόκτηση ταυτότητας είναι η κύρια αναπτυξιακή απαίτηση της εφηβείας.
Στην εφηβεία θεμελιώνονται τα πρότυπα σχέσεων που θα εφαρμόσουν και στις σχέσεις τους στην ενήλικη ζωή τους. Οι συνομήλικοι για τον έφηβο είναι: Άτομα που τον καταλαβαίνουν , ομάδα που «συμπάσχει» με τον ίδιο, ομάδα από την οποία
μπορεί να αντλήσει δύναμη, άτομα με τα οποία μπορεί να διασκεδάσει. Είναι ένα μέσο κοινωνικοποίησης Εκεί οι έφηβοι θα δοκιμάσουν τις ιδέες και τις ικανότητές τους, θα συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους άλλους και θα πάρουν μια θέση ανάμεσα σ αυτούς, θα μάθουν ένα ρόλο για τη κοινωνία.
μπορεί να αντλήσει δύναμη, άτομα με τα οποία μπορεί να διασκεδάσει. Είναι ένα μέσο κοινωνικοποίησης Εκεί οι έφηβοι θα δοκιμάσουν τις ιδέες και τις ικανότητές τους, θα συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους άλλους και θα πάρουν μια θέση ανάμεσα σ αυτούς, θα μάθουν ένα ρόλο για τη κοινωνία.
Διακρίνουμε τρείς ομάδες εφήβων. Τους εφήβους που είναι
επιθετικοί, τους εφήβους οι οποίοι είναι κοινωνικά απομονωμένοι, και τους εφήβους οι οποίοι είναι και επιθετικοί και απομονωμένοι. Οι επιθετικοί συνήθως εμφανίζουν προβλήματα συμπεριφοράς Οι κοινωνικά απομονωμένοι δείχνουν μοναξιά και εχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και κατάθλιψη. Οι επιθετικοί εκδηλώνουν ποικιλία ψυχολογικών προβλημάτων Γενικά οσοι έφηβοι ενοχλούν τους συμμαθητές τους, εχουν χαμηλή σχολική επίδοση μειωμένη κοινωνική αποδοχή και δε μπορούν να δημιουργήσουν σταθερές και υγιείς σχέσεις με τους συνομιλήκους τους.
επιθετικοί, τους εφήβους οι οποίοι είναι κοινωνικά απομονωμένοι, και τους εφήβους οι οποίοι είναι και επιθετικοί και απομονωμένοι. Οι επιθετικοί συνήθως εμφανίζουν προβλήματα συμπεριφοράς Οι κοινωνικά απομονωμένοι δείχνουν μοναξιά και εχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και κατάθλιψη. Οι επιθετικοί εκδηλώνουν ποικιλία ψυχολογικών προβλημάτων Γενικά οσοι έφηβοι ενοχλούν τους συμμαθητές τους, εχουν χαμηλή σχολική επίδοση μειωμένη κοινωνική αποδοχή και δε μπορούν να δημιουργήσουν σταθερές και υγιείς σχέσεις με τους συνομιλήκους τους.
Σε όλες τις περιπτώσεις τα στάδια και τις φάσεις των εφήβων, καταλυτικό ρόλο παίζουν οι γονείς, οι οποίοι διαμορφώνουν
τις σχέσεις των παιδιών ακόμα και ακούσια, ακόμα και στο μη λεκτικό πεδίο. Οι γονείς μπορούν να φανταστούν ότι ζύμωναν, και η εφηβεία είναι η ώρα που βγάζουν το καρβέλι απτο φούρνο.
Αν έχουν εντοπίσει έγκαιρα τα γονίδια και τις αντιδράσεις του παιδιού, και τα έχουν εξομαλύνει με ένα καλό περιβάλλον, τότε
αυτό που έσπειραν θα θερίσουν.
τις σχέσεις των παιδιών ακόμα και ακούσια, ακόμα και στο μη λεκτικό πεδίο. Οι γονείς μπορούν να φανταστούν ότι ζύμωναν, και η εφηβεία είναι η ώρα που βγάζουν το καρβέλι απτο φούρνο.
Αν έχουν εντοπίσει έγκαιρα τα γονίδια και τις αντιδράσεις του παιδιού, και τα έχουν εξομαλύνει με ένα καλό περιβάλλον, τότε
αυτό που έσπειραν θα θερίσουν.
Αν ο γονιός είναι ξεκάθαρος μέσα του, στη σοφή μέση όδό, και έχει κάνει συγκερασμούς στο μεγάλωμα του παιδιού, με αξίες, απέρριτη σκέψη χωρίς ιδιαίτερο καταναλωτισμό και απαιτήσεις, με φυσική ζωή, ενδιαφέροντα, εργασία - εργατικότητα, πνευματικότητα , πίστη στο Θεό (δηλαδή όχι μόνο πτυχία που είναι ανάπτυξη του αριστερού μέρους του εγκεφάλου, αλλά και του δεξιού,ότι ο κόσμος δεν περιορίζεται στις 5 αισθήσεις, και βέβαια εναρμόνιση αυτών) , δικαιοσύνη μέσα του, με παράδειγμα τη ζωή του,τότε οι έφηβοι θα βρουν τις ίδιες παρέες μαυτά, δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα, ούτε ανεργίες, ούτε κακές παρέες, αλλά πάντα θα αντλούν δύναμη απο τη πηγή μέσα τους, θα παράγουν ιδέες, δε θα μιλάνε συνέχεια για υλικά απαντήματα, συμφέρον, χρησιμοθηρία, αλλά θα προσπαθήσουν να δομήσουν μια εξαγνισμένη κοινωνία. (όσο για τα ναρκωτικά? θα τους μείνουν απούλητα)
Ελένη Παπουτσή
Εκπαιδευτικός-πολιτισμολόγος
Μ. ΕD. Ελευθ.
Επαγγελματ.